Thuê nhà tại Úc là một trải nghiệm rất khó quên. Hành trình này phức tạp hơn mình nghĩ rất nhiều nhưng cũng chính vì trải qua hành trình này từ đầu đến cuối nên giờ mình rất tự tin khi đi thuê nhà ở bất kỳ đâu trên thế giới. Vì mình nghĩ một khi mình đã trải nghiệm và hiểu biết đủ tường tận về một quy trình tiêu chuẩn, những quy trình tương tự như vậy sẽ dễ dàng hơn rất nhiều và nó giúp ích cho mình rất nhiều thứ trên hành trình năm châu của mình.
Lúc đầu tiên khi qua Úc, mình ở tại một ngôi nhà riêng cho thuê dạng airbnb mình đặt trên booking.com. Thời gian ở khoảng 3 tuần với chi phí gần 4000 đô Úc khá là mắc, tuy nhiên điều tiện lợi là nhà rộng rãi, có 2 phòng ngủ đầy đủ giường nêm, phòng khách, bếp, khu vực giặt ủi đầy đủ tất cả dụng cụ, nội thất, điện nước internet đầy đủ, sân sau sân trước nhỏ gọn, đẹp đẽ và rất ấm cúng. Ai đã từng ở nhà riêng airbnb rồi chắc cũng hiểu, điều kiện y hệt dạng khách sạn, chỉ có điều là mình ở riêng và tự quản lý. Đây cũng là ấn tượng đầu tiên và là chỗ ở đầu tiên của gia đình mình ở Úc nên mọi thứ đều có ấn tượng rất sâu đậm với gia đình mình. Mọi thứ đều tốt so với đánh giá của mình.
Ngôi nhà thứ 2 cũng là một sự tình cờ và đúng là có “duyên”. Như mình đã đề cập trong hành trình 5 năm ở Úc, sau 3 tuần ở airbnb đắt cắt cổ thì cả nhà chuyển qua thuê được 1 cái nhà khá gần nhà cũ và trường của các con, đó cũng là nhân duyên gặp được Graham, ông “lao công cắt cỏ” cho thuê nhà trong 1 ngày. Lúc mới gặp khi ông mở cửa cho coi nhà, tưởng ông là nhân viên cắt cỏ canh nhà dùm, vì ông ăn mặc quá tuềnh toàn, lại đang cắt cỏ trong sân. Ai ngờ sau này mới biết, ông chính là chủ và là giám đốc của công ty cho thuê nhà đó. Thuê xong rồi thì ông hỏi han, biết mới chuyển tới Úc và không có đồ đạc gì, chiều ông chở tủ lạnh, nệm giường cho, hàng tháng, hàng quý qua cắt cỏ, dọn dẹp vườn tược miễn phí thay vì đi kiểm tra định kỳ như các Agent cho thuê nhà vẫn làm. Lần nào tới ông cũng mua kẹo, mua quà cho các con. Và cũng chính bởi nhân duyên với Graham như trên, mọi thủ tục thuê nhà và quá trình thẩm tra lý lịch cũng như kiểm tra tài chính và các thủ tục giấy tờ rườm rà đều được bỏ qua hết. Lúc đó tụi mình dù mừng nhưng cũng không hiểu được giá trị mà Graham đã “ban” cho tụi mình có ý nghĩa như thế nào. Vì nếu chiếu theo đúng thủ tục, tụi mình sẽ không bao giờ thuê được 1 căn nhà qua agent một cách công bằng theo lẽ bình thường, vì tụi mình mới qua Úc, chưa có hồ sơ giấy tờ, đặc biệt là chưa chứng mình được tài chính và chưa có lương hàng tháng thì sẽ không bao giờ được agent duyệt cho thuê.
Sau 3 năm ở trong ngôi nhà đó thì tới 2021, sau đợt dịch, chủ nhà có ý định ngưng hợp đồng cho thuê với mình để sửa chữa ngôi nhà và làm một số công trình phụ theo ý họ. Họ báo trước vài tháng và thế là chúng mình bắt đầu hành trình đi tìm nhà. Gọi là hành trình là rất đúng vì nó đúng là một giai đoạn dài, gian nan, phức tạp và rất rắc rối.
Các bước cơ bản để thuê nhà tại Úc
Đầu tiên, tụi mình lên các trang web cho thuê là như realestate perth hay nhiều trang web lớn khác để xem thử giá nhà và cơ sở vật chất, thời giá vào thời gian đó. Sau đó tụi mình thu hẹp khu vực địa lý mà mình muốn thuê, loại nhà, số phòng ngủ/toilet tối thiểu phải có và đưa ra một số sàng lọc mình mong muốn. Mục đích là khu vực ở phải tiện cho bé lớn đi học, vì trường của bé không phải trường công nên không thể chuyển trường như các khu vực được, Bé lớn nhà mình học chương trình Gifted and Talented Program cho Media Art, ở Tây Úc chỉ có 1 trường ở Fremantle là dạy chương trình đó nên ưu tiên ở chỗ nào hoặc gần trường con, hoặc gần trạm xe buýt mà con có thể đi học dễ dàng. 2 bé sau thì dễ dàng hơn vì bé thứ 2 học tiểu học, mình ở đâu cũng sẽ có trường tiêu học gần nhà để học và dễ dàng chuyển trường, bé thứ 3 thì chỉ cần đi playgroup nên đi theo trường của chị là được.
Vậy là khoanh vùng được khu vực tụi mình muốn ở để tìm nhà. Thứ 2 là đưa ra budget. Cái này đau đầu hơn vì nhà mình đang ở giá khá phải chăng, khi xem thử những nhà tương tự như nhà đang ở, hầu hết giá đều đội lên gấp đôi. Chưa kể lúc đó chỉ có mình anh Tuấn đi làm chính, thu nhập của anh nếu so với giá nhà mới thì tiền nhà và chi phí sinh hoạt điện nước trong nhà không đã chiếm 70% thu nhập rồi. Nếu vậy khi nộp đơn chắc chắn sẽ không được duyệt vì nguyên tắc nếu mức chi phí quá cao sẽ rất khó chi trả. Chưa kể nhà mình đang có con nhỏ cũng là một bất lợi trong việc thuê nhà. Môt lưu ý khi đi thuê nhà ở Úc rất khác với ở Việt Nam, đó là người thuê không được đụng chạm hay sửa chữa bất kỳ một chi tiết gì trong nhà cả, kể cả đóng 1 cây đinh treo hình hay đồng hồ cũng không được, vậy nên khi có con nhỏ, họ rất sợ trẻ con vẽ lên tường hay đổ nước,đồ ăn ra thảm… Mặc dù khi trả nhà thì phải trả đúng theo hiện trạng như khi thuê nhưng thông thường khi thấy nhà có con nhỏ họ cũng sẽ có tâm lý không thích bằng người độc thân hoặc con lớn hơn.
Tiếp theo là tới lượt đi xem nhà. Ở Úc khi muốn đi xem, mình phải lên mạng chỗ quảng cáo căn nhà đó rồi xem họ sẽ ghi lịch “open house” nghĩa là ngày giờ nào họ mở cửa cho xem. Thường thì lịch này 1 tuần 1 lần vào cuối tuần, đôi khi 2 tuần mới mở 1 lần, đôi khi thì mở vào chiều tối lúc mọi người có thời gian rảnh đi làm về. Thế là tụi mình sắp xếp đi xem rất nhiều nhà để chọn lựa. Nhà vừa ý cái này thì lại không vừa ý cái kia. Cái được thì lại mắc quá, cái tạm tạm thì vừa mở xong đã thấy thông báo cho thuê. Tổng cộng 2 đứa mình đi coi chắc cũng khoảng hơn 30 căn, mà mỗi lần coi như vậy họ chỉ mở khoảng 15-30 phút mà có hơn mấy chục người xếp hàng coi. Thấy bộ kiểu này khó mà tới phiên mình được thuê nên tụi mình cũng tranh thủ chốt đại rồi điền đơn xin thuê, như kiểu đấu giá vậy. Mỗi bộ hồ sơ điền dài cả hơn 30 trang, hỏi đủ thứ kiểu, chứng minh đủ thứ thông tin, chi tiết hơn gấp mấy lần đi xin việc. Mình còn nhớ trong mỗi đơn phải điền cả 3 người tham chiếu để họ đối chiếu thông tin, hỏi các công việc đã làm trong quá khứ là làm cho ai, chức vụ gì. Lúc đầu mình tưởng là khai như thế thôi, không ngờ một ngày nhận được email và điện thoại của nhân sự công ty cũ, hỏi có phải chị đang nộp đơn xin thuê nhà không? Họ bắt công ty phải gửi một đơn xác nhận mức lương và thời gian, chức vụ công tác của mình, đóng dấu công ty và cam kết cung cấp đúng sự thật. Mà đó là công ty mà mình đã làm trước đó mấy năm rồi. Ôi….
Chưa hết, sau khi nộp hồ sơ online, họ bắt phải cung cấp bảng lương, sao kê ngân hàng, đồng thời đóng tiền cho một dịch vụ và xin 1 giấy như kiểu lý lịch tư pháp, giấy tờ này họ sẽ kiểm tra các dữ liệu từ toà án, và các nơi mà mình đã thuê trước đây xem mình có bị tiền án tiền sự, có nợ tiền thuê nhà hay châm đóng tiền nhà, tiền điện nước và các thứ tiền khác hay không. Trên bộ hồ sơ online đó, mỗi khi khai xong 1 phần và đính kèm các hồ sơ chứng minh, sẽ có 1 phần chấm điểm hiện ra. Vậy nên khi coi hồ sơ nộp của những người muốn thuê, bên agent sẽ thấy ngay ai điểm cao hơn và thường thì họ sẽ chọn từ trên xuống dưới. Vậy nên tụi mình bị từ chối hết nhà này tới nhà khác.
Quá trình xin ròng rã như vậy, đi coi nhà, nộp đơn, chứng minh, rồi từ chối diễn ra hơn 3 tháng mà tụi mình vẫn chưa thấy khả năng thuê được nhà nào cả. Đến lúc còn khoảng 10 ngày nữa thì phải trả nhà cũ mà tình hình vẫn chả thấy khả quan hơn. Ngày nào cũng đi coi nhà, rồi điền đơn, khai hồ sơ… làm cả nhà thấy nản hết sức. Cuối cùng chỉ còn duy nhất 1 căn nhà mới vừa coi được, cả hai đứa đều ưng nhưng nhà đó cũng có quá đông người tới xem. Tụi mình chỉ nộp cầu may, vậy mà không hiểu sao lại được chọn. Khi họ báo là tuần tới tụi mày có thể dọn vào mình còn không tin vào sự thật, tuy nhiên lúc đó chỉ còn 3 ngày là mình phải trả nhà cũ, đành phải xin cho dọn sớm hơn. Họ kêu chủ nhà còn 1 số hạng mục cần chỉnh sửa nữa mới dọn vào được, nhưng mình không còn cách nào khác nên đành xin dọn sớm và vừa dọn vừa cho họ thi công. Cuối cùng thì may không phải ngủ ngoài công viên.
Không chỉ có vậy, sau khi ký hợp đồng thì đính kèm là 1 bản phụ lục khoảng 100 trang gồm khoảng 500 bức hình, chụp nhà từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới, từng ngóc ngách trong nhà, từng công tắc điện cho tới vết nứt nhỏ ngoài sân. Nhà mình thuê diện tích khoảng 20mx100m nên rất rộng, sân trước đã đậu được khoảng 6 chiếc xe hơi, sân sau còn rộng hơn, rồi vườn nhỏ phía sau…Vậy mà phải đi kiểm tra từng bức hình và so sánh với thực tế xem có gì không đúng không để còn báo với bên agent. Bởi khi trả nhà, họ sẽ đi kiểm đúng y như hiện trạng trong những bức hình đó, bất kể thời gian mình thuê bao lâu, họ không hề khấu trừ hư hao, sẽ phải trả nguyên hiện trạng như vậy, mỗi 3 tháng 1 lần họ cũng đi kiểm tra từng tí một. Vậy mới biết bao năm thuê nhà của công ty Graham, mình đã được ưu ái thế nào. Ngay khi thuê nhà, ngoài tiền thuê mình phải đóng thêm 1 khoản tiền cọc bằng 1 tháng tiền thuê nhà, khi trả nhà, thường họ sẽ dùng số tiền đó để trừ vào những hư hao mà mình gây ra trong quá trình thuê nhà. Ít có ai khi trả nhà mà nhận lại đầy đủ tiền cọc đó.
Khi trả nhà, điều phiền phức nhất là phải trả về nguyên hiện trạng ban đầu, cả vấn đề vệ sinh cũng vậy. Vậy nên thường mỗi agent họ sẽ có 1 “approved list” những công ty vệ sinh chuyên nghiệp, có giấy chứng nhận và bằng cấp hẳn hoi chuyên đi vệ sinh, giặt thảm hay chà rửa bếp…Tốt nhất là nên dùng những công ty đã được thẩm định như vậy để nếu bên đại lý họ có không vừa lòng thì mình còn có thể khiếu nại hay yêu cầu họ dọn lại cho đúng ý.
Ngoài ra, thuê nhà tại Úc sẽ phải đăng ký lại hầu hết các dịch vụ trong nhà dưới tên mình, như điện, nước, internet, ga. Nên khi trả nhà, mình cũng phải báo lên bên dịch vụ để họ cắt các dịch vụ này và tất toán cho mình khi không còn ở địa chỉ đấy nữa. Nếu không cắt, khi mình dọn đi rồi, dù không còn ở nhà đó nữa nhưng nếu tài khoản dưới tên mình thì mình vẫn phải đóng tiền. Nếu dọn rồi không biết mà đóng thì khi tra cứu lịch sử thuê, mình sẽ mang nợ xấu rất khó thuê được nhà khác.
Nói chung, kinh nghiệm và trải nghiệm trong việc thuê nhà và trả nhà là một kinh nghiệm quý báu và có giá trị rất lớn trong hành trình “rong ruổi” xứ người của mình.